headBanner7.jpg
Velkomin á vef fishernet.is
  • Arctic Portal
  • AP Community
  • Portlets
  • Arctic Council
  • Science
  • Organizations
  • Maps
  • Library
  • Acronyms
  • Links
  • Search
  • Heim
  • Um okkur
  • Fishernet skýrslur
  • Sögur úr sjávarbyggðum
  • Samfélag
  • Strandmenning
  • Bátar, skip og smíðar
  • Fiskveiðar
  • Sjávarspendýr
  • Grænland og Færeyjar
  • Ströndin
  • Bækur, tímarit & kvikmyndir
  • Ráðstefnur
  • Fréttir og fundir
  • Áhugaverð verkefni
  • Efni úr fjölmiðlum
  • Áhugaverðir tenglar
  • Efnistök
  • Veftré
  • Innskráning
Icelandic(IS)English (United Kingdom)
forum

friendlybanner_logo

fishernet_newsletter_3_logo

Forsíða Áhugaverð verkefni Gull úr greipum Ægis konungs - Grímsstaðavör
Gull úr greipum Ægis konungs - Grímsstaðavör

Gert út frá ADF_2009_16_7_webGrímsstaðavör
Langt fram eftir 20. öldinni var stundað útræði úr vörum á Reykjavíkursvæðinu. Flestar varirnar eru nú horfnar undir uppfyllingar og því fátt sem minnir á þennan þátt í atvinnusögu borgarinnar.

Grímsstaðavör er ein af sjö vörum við Skerjafjörð og sú þeirra sem lengst var róið frá. Betri lending var talin vera í Grímsstaðavör en í öðrum vörum við Skerjafjörðinn, meðal annars vegna skerja fyrir utan sem drógu úr öldunni. Vörin er kennd við bæinn Grímsstaði á Grímsstaðaholti. Grímsstaðaholtið afmarkast af Suðurgötu, Starhaga, Ægisíðu og Hjarðarhaga. Grímur Egilsson reisti sér býli á þessu svæði árið 1842 sem hann nefndi Grímsstaði. Fljótlega var farið að kenna holtið við býlið. Síðasti Grímsstaðabærinn stóð nálægt gatnamótum Dunhaga og Ægisíðu. 

Grímsstaðavörin var þekktust fyrir útgerð grásleppubáta síðustu áratugina, en áður fyrr var ekki síður gert út á þorsk og ýsu. Þegar mest var voru 16 bátar gerðir út frá vörinni. Þrír til fjórir réru alltaf en hinir um helgar eða þegar tími gafst til frá öðru. Tíðarfarið réði því hvaða daga var hægt að róa. Björn Guðjónsson gerði síðastur út  frá Grímsstaðavör, eða allt til ársins 1998.

Á kreppuárunum var veitt fé í atvinnubótarvinnu við hafnargerð í Grímsstaðavör. Byrjað var að hlaða garð einn mikinn og átti  hann  að verða upphaf bryggjugerðar í vörinni. Hætt var við garðinn í miðjum klíðum vegna þess að menn höfðu ekki trú á höfn í vörinni vegna þess hve mikið útfiri var við fjörðinn. Einnig að í vestanátt myndi flóðið standa beint upp á höfnina. Menn álitu því að vænlegra væri fyrir bátana í Grímsstaðavör að fá teina og sleða, en bryggju.

Brautir
ADF_2009_16_2_web
Eftir að hætt var við bryggjugerð í Grímsstaðavör voru settir niður teinar í vörina. Teinarnir komu að góðu gagni. Meðal annars gat einn maður sjósett bát á eigin spýtur. Áður höfðu venjulega fjórir til fimm bátar farið í róður um svipað leyti á morgnana og hjálpuðust menn þá að við sjósetninguna.

Garðar, Lambhóll og Þormóðsstaðir
Í næsta nágrenni við Grímsstaðavörina voru býlin Garðar, Lambhóll og Þormóðsstaðir.

Garðar eru við núverandi gatnamót Ægisíðu og Lynghaga. Byggð reis í Görðum um 1860. Sigurður Jónsson, sem frægur var fyrir umsvifamikla útgerð og fiskvinnslu, var ávallt kallaður eftir húsinu, en hann keypti það árið 1892. Núverandi íbúðarhús í Görðunum er talið vera frá 1882-1883.

Lambhóll var býli úr landi Skildinganess. Það er jafnvel talið að á þessum slóðum hafi verið lambhús frá Skildinganesi. Núverandi hús í Lambhól eru fyrir neðan Ægisíðu, milli Þormóðsstaða og Garða en nær sjónum.

Þormóðsstaðir eru rétt við Lambhól og Garðana. Í heimildum er fyrst getið um býli þar um 1850 en ekki er ljóst við hvern það er kennt. Á árunum 1912-1927 rak fiskveiðifélagið Alliance í samvinnu við aðra, lifrabræðslu á Þormóðsstöðum. Lifrabræðsluhúsið, Brenneríið, var strýtulaga og setti mikinn svip á umhverfið. Á Þormóðsstöðum voru einnig fiskreitir og fiskhús. Timburhúsin þrjú við Starhaga tilheyra fyrrum Þormóðsstaðabyggðinni. 

Hrognkelsi
Hrognkelsið er klunnalegur fiskur með stuttan haus, lítinn kjaft og smáar tennur. Augun eru lítil. Roðið er mjög þykkt og er kallað hvelja. Hrognkelsi hefur enga rák. Grásleppan (kvk) er dökkgrá að ofan en ljósari á hliðum og hvít eða ljósgræn að neðan. Rauðmaginn (kk) er dökkgrár að ofan og grágrænn að neðan, en verður rauður að neðan um hrygningartímann. Hrognkelsavertíðin var frá mars til júlí.

Rauðmagi og grásleppa þóttu sæmileg til átu en grásleppuhrogn þóttu aftur á móti ólystug fæða lengi vel og voru aðeins etin ef ekki var annað að hafa. Um miðja 20. öldina urðu þau hins vegar eftirsótt útflutningsvara og breytti það stöðu hrognkelsaveiðanna mjög. Undanfarna ártugi hafa grásleppuhrogn verið hátt verðlögð. En neysla á rauðmaga og grásleppu hefur dregist saman. 

Myndir
Fyrri mynd: Í október 2009 gaf Ragnar Á. Bjarnason ljósmyndir sem hann átti og eru frá  Grímsstaðavörinni.  Þetta er afrit af póstkorti. Maðurinn er Björn Guðjónsson. Ljósmyndirnar eru varðveittar á Ljósmyndasafni Reykjavíkur.

Seinni mynd: Í október 2009 gaf Ragnar Á. Bjarnason ljósmyndir sem hann tók ca. 1941-1944 í og við Grímsstaðavörina. Ljósmyndirnar eru varðveittar á Ljósmyndasafni Reykjavíkur.

Heimildir
Björn Guðjónsson, sjómaður. Viðtal 17.11.2003.
Gunnar Jónsson: Íslenskir fiskar. Reykjavík 1992.
Lúðvík Kristjánsson: Íslenskir sjávarhættir 4. Reykjavík 1985.
Páll Líndal: Reykjavík, Sögustaður við Sund. Reykjavík 1986-1991.

 

 
fishernet.is | Stofnun Vilhjálms Stefánssonar | http://www.svs.is | sími: 460 8980 | bréfsími: 460 8989 | hafa samband